Quintin- utkana historia....

Quintin- est une charmante ville située au sud-ouest de Saint-Brieuc, construite en granit et muraille prussienne, rappelant le XVIe siècle, célèbre pour ses toiles d'excellente qualité, qui ont contribué à l'enrichissement de la région. Ce merveilleux voyage à travers les siècles nous mènera à Isabelle, une enseignante qui sème encore du lin avec ses élèves en souvenir de la riche histoire de la ville. Isabelle est originaire de Normandie, mais elle vit à Quitin depuis près de 20 ans. Quintin s'est essentiellement développée, aux XVIIe et XVIIIe siècles, par le tissage et le commerce des toiles de lin, enrichissant des familles de négociants. C'est sur ce point que nous allons nous concentrer dans notre histoire.

Quintin- to urocze miasteczko położone na południowy zachód od St. Brieuc, zbudowane z granitu oraz muru pruskiego pamiętające XVI wiek, słynne ze wspaniałej jakości płótna, które przyczyniło się do wzbogacenia regionu. Ta te wspanialą wyprawę przez wieki zabierze nas Isabelle, nauczycielka, która wciąz sieje len ze swoim uczniami na pamiątkę tejże bogatej historii miasta. Isabelle pochodzi z Normandii, ale mieszka już prawie 20 lat w Quitin. Quintin rozwijał się głównie w XVII i XVIII wieku poprzez tkactwo i handel suknem lnianym, wzbogacając rodziny kupieckie. Na tym głównie skupimy się w naszej opowieści.

Począwszy od XVI wieku na terenie Bretanii powstał przemysł wiejski. Chociaż len i konopie uprawiane były wszędzie, produkcja i przetwarzanie wywożonych tkanin koncentrowało się na niektórych obszarach zgodnie z ich charakterystyką geograficzną, geologiczną i demograficzną. Produkcja" sukna łączy w sobie żyzne tereny przybrzeżne, biedniejsze tereny śródlądowe, miasta, porty i ich zaplecze. Ale od początku : Siemię lniane pochodziło z Lubeki i było importowane głównie przez port w Roscoff, który rozprowadzał je statkiem do portów w Trégor, Léon i Goëlo. Uprawiano go w parafiach położonych w pobliżu wybrzeża (dzięki dostawie nawozu morskiego), a "len drewniany" (zebrany, zaczerwieniony i wysuszony len) transportowano wozami na tereny produkcyjne.

Les terres limoneuses du nord de la Bretagne, soumises au climat océanique, sont propices à la culture du lin, tandis que le chanvre est cultivé à l'intérieur du pays. À travers toute la Bretagne, entre la culture et la commercialisation, les opérations multiples que représentent le semis, l'arrachage, l’engrenage, le rouissage, le teillage, le peignage, le filage, le blanchiment et le tissage font appel à des savoir-faire spécifiques et sont organisés de manière différente selon les régions. Le lin cultivé dans le Trégor est, quant à lui, transporté dans les pays de Quintin ou Uzel pour subir les opérations qui permettent d’en faire les toiles appelées bretagnes. Semé en mai, récolté en juillet à la main afin de préserver les tiges, le lin est ensuite roui dans l’un de ces routoirs que l’on compte par centaines dans le Trégor : ce bain d’une à deux semaines permet de séparer les fibres ligneuses. Une fois sec, le « lin en bois », selon l’expression du temps, peut être vendu aux marchands linotiers dont un grand nombre se concentre à Lanvollon et dans les environs, au point de contact entre la zone de culture de la plante et celle de la « manufacture » qui verra sa transformation. Ce sont ces linotiers, employant rouliers et voituriers par dizaines parfois, qui se chargent de la commercialisation de cette matière première sur les marchés de Quintin, Moncontour, Uzel ou Loudéac, à destination des milliers de fileuses et tisserands des environs. L’une des raisons du succès de ces toiles réside sans doute dans le suivi et le contrôle de leur fabrication, régis par des règlements établis par le Conseil du Roi. Véritables cahiers des charges pour chaque type de toile, ils précisent : la nature et qualité des fibres, le nombre de fil de chaîne, la qualité des filières, la régularité du tissage, la longueur au sortir du métier, le pliage, le marquage,le pacquage, la commercialisation… Avant leur exportation en Angleterre, Espagne, au Portugal ou vers les Amériques, les ballots de toile sont contrôlés dans les “bureaux de la marque” installés dans les ports autorisés à exporter tel que Landerneau, Morlaix, Saint-Malo, Nantes, puis Saint‐Brieuc, Lorient et Vannes. Le bureau est tenu par un commis et deux inspecteurs choisis parmi les négociants des villes en assurent le contrôle.Un coin ou marque de bois enduit “d’huile et [de] noir de fumée” portant le chiffre de l’année en cours est apposé sur chaque ballot pour certifier sa conformité. Ces tampons sont détruits chaque année pour éviter les fraudes. Toute tentative de contrefaçon est sanctionnée. Ainsi, le pliage, contrôle et marquage des toiles a lieu dans les centres urbains, cités marchandes ou ports exportateurs. Les marchands appartiennent aux couches moyenne ou supérieure de la société. Ils communiquent avec les négociants d'autres territoires, commercent et se marient entre eux. De part leur activité et leur dynamisme, les marchands urbains jouent un rôle majeur dans l’économie de l’arrière-pays où sont cultivées et transformées ces plantes textiles. Ces élites se regroupent sous forme de confréries.

Gleby gliniaste północnej Bretanii, podlegające klimatowi oceanicznemu, nadają się do uprawy lnu, natomiast konopie uprawiało się w głębi lądu.W całej Bretanii, między uprawą a wprowadzaniem do obrotu, liczne operacje siewu, karczowania, mędlenie, roszenia, krojenia, czesania, przędzenia, wybielania i tkania wymagają szczególnej wiedzy specjalistycznej i są organizowane w różny sposób w zależności od regionu. Len uprawiany w regionie Trégor był transportowany do Quintin lub Uzel w celu poddania go operacjom umożliwiającym produkcję tkanin zwanych „bretagnes”. Len wysiewany był w maju, zbierany ręcznie w lipcu w celu zachowania łodyg, jest następnie zgniatany w jednym ze specjalnych kamiennych zbiorników, które są liczone przez setki w Trégor: ta jedno- lub dwutygodniowa kąpiel pozwala na oddzielenie włókien drzewnych. Po wyschnięciu "len drewniany", w zależności od pogody, mógł być sprzedawany handlarzom lnu, z których wielu skoncentruje się w Lanvollon i okolicach, w miejscu styku obszaru, w którym roślina jest uprawiana, z obszarem "produkcji", który będzie świadkiem jej przekształcenia. To właśnie ci handlarze siemienia lnianego, zatrudniający czasem dziesiątki przewoźników ro-ro, są odpowiedzialni za sprzedaż tego surowca na rynkach Quintin, Moncontour, Uzel czy Loudéac, tysiącom przędziarek i tkaczy w okolicy.

Jedną z przyczyn sukcesu tych tkanin jest niewątpliwie monitorowanie i kontrola ich produkcji, regulowane przepisami ustanowionymi przez Radę Królewską. Rzeczywiste specyfikacje dla każdego rodzaju płótna, określają: charakter i jakość włókien, liczbę nitek osnowy, jakość kanałów, regularność splotu, długość,składanie,znakowanie,pakunek, sprzedaż...Zanim zostaną one wywiezione do Anglii, Hiszpanii, Portugalii lub obu Ameryk, wiązki płócien są sprawdzane w "biurach miar" utworzonych w portach upoważnionych do eksportu, takich jak Landerneau, Morlaix, Saint-Malo, Nantes, następnie Saint-Brieuc, Lorient i Vannes. Biuro obsługiwane jest przez urzędnika, a dwóch inspektorów wybranych spośród handlowców w miastach przeprowadza kontrole.Na każdej wiązce umieszczany jest klin lub znak drewna powlekanego "czarnym olejem i dymem", noszący numer bieżącego roku, w celu poświadczenia jej zgodności. Te pieczątki są niszczone każdego roku, aby zapobiec oszustwom. Każda próba podrabiania jest karalna.Tak więc składanie, kontrola i znakowanie płócien odbywa się w ośrodkach miejskich, miastach handlowych lub portach eksportowych. Kupcy należą do średniej i wyższej klasy społecznej. Komunikują się z kupcami z innych terytoriów, handlują i zawierają małżeństwa. Ze względu na swoją działalność i dynamikę, kupcy miejscy odgrywają główną rolę w gospodarce w głębi lądu, gdzie te rośliny tekstylne są uprawiane i przetwarzane.

Depuis Quintin en direction de Saint-Malo les rouliers transportant les toiles de lin empruntant l'ancienne voie romaine passant par Lamballe et Dinard ; quelques passages étaient délicats, notamment le passage du Guildo ; ce trajet prenait trois jours et nécessitait un transbordement par bateau entre Dinard et Saint-Malo. Les toiles étaient exportées en Espagne et dans les colonies espagoles (elles étaient appelées bretanas, quintines ou pondivi) via Cadix principalement, où des marchands français, notamment malouins (par exemple les familles Magon, de la Haye, Éon) étaient installés. En 1779 la ville comptait 300 tisserands. Vers 1775, plus de 80 % de la production des "bretagnes" étaient exportées, dont 70 % vers l'Amérique espagnole.

Un nouveau système espagnol de douanes et les guerres maritimes entre Anglais et Français provoquèrent le déclin des exportations dans les années précédant la Révolution française, celui-ci s'accentuant pendant les guerres de la Révolution et de l'Empire. Les manufactures des toiles "Bretagnes" disparaissent totalement entre 1825 et 1840 car le coton remplaça peu à peu le lin et les manufactures sont restées à un mode de production artisanal utilisant des techniques traditionnelles face à l'essor des métiers mécaniques et furent supplantées par la concurrence étrangère, notamment irlandaise et silésienne.

L'activité de la manufacture des toiles a fortement marqué le paysage de son empreinte. Les éléments architecturaux qui témoignent de cette activité florissante sont nombreux. Les imposantes et belles demeures de marchands de toiles, aux caractéristiques uniques, témoignent de la présence, aux XVIIe et XVIIIe siècles, d'une importante élite marchande en Centre-Bretagne. La manufacture des toiles bretagnes fait vivre également une composante importante de la communauté rurale, de la fileuse au tisserand en passant par les blanchisseurs et blanchisseuses. Ce patrimoine architectural et mobilier lié à la production des toiles bretagnes est visible sur l'ensemble du territoire de la manufacture. Il se compose d'éléments architecturaux tels que les doués ou les maisons de tisserands mais aussi d'éléments mobiliers : métiers à tisser, rouets, braies à lin, toiles, etc. Le patrimoine immatériel lié à cette activité et notamment le savoir-faire du tissage artisanal est toujours présent en Bretagne grâce au travail et à la passion de quelques tisserands comme par exemple à A St-Thélo.

Bien sûr, Quitin a beaucoup de secrets qui valent la peine d'être connus, le lin est juste une bonne excuse pour apprendre l'histoire de la Bretagne...

Z Quintin w kierunku Saint-Malo, promy typu ro-ro przewożące lniane tkaniny przemierzały starą rzymską drogę, przechodzącą przez Lamballe i Dinard; niektóre przejścia były trudne, szczególnie przejście Guildo; trasa ta trwała trzy dni i wymagała przeładunku łodzią pomiędzy Dinard a Saint-Malo.Płótna te były eksportowane następnie do Hiszpanii i kolonii hiszpańskich głównie przez Cadix, gdzie osiedlali się kupcy francuscy, zwłaszcza z Saint Malo (np. rodziny Magon, de la Haye, Éon). W 1779 r. miasto miało 300 tkaczy. Około 1775 roku ponad 80% produkcji "bretońskiej" było eksportowane, z czego 70% do Ameryki Hiszpańskiej. Nowy hiszpański system celny i wojny morskie między Anglikami i Francuzami spowodowały spadek eksportu w latach poprzedzających rewolucję francuską, co zostało zaakcentowane podczas wojen o rewolucję i imperium. Fabryki płótna "bretońskiego" zniknęły całkowicie w latach 1825-1840, ponieważ bawełna stopniowo zastąpiła płótno, a w obliczu rozkwitu rzemiosła w handlu mechanicznym fabryki pozostały w trybie produkcji rzemieślniczej i zostały wyparte przez konkurencję zagraniczną, zwłaszcza irlandzką i śląską.

Działalność manufaktur pozostawiła swój ślad w krajobrazie, a elementy architektoniczne świadczące o tej kwitnącej działalności są liczne.Imponujące i piękne rezydencje kupców płóciennych, z ich unikalnymi cechami, świadczą o obecności, w XVII i XVIII wieku, ważnej elity kupieckiej w środkowej Bretanii. Produkcja sukien wspierała również ważny element społeczności wiejskiej, od przędzalników po tkaczy i pralników. To dziedzictwo architektoniczne i ruchome związane z produkcją tkaniny bretońskiej jest widoczne na całym terenie. Składają się na nią elementy architektoniczne, takie jak domy tkaczy, ale także elementy ruchome: krosna, kołowrotki, plecionki lniane, płótna, itp. Dziedzictwo niematerialne związane z tą działalnością, a w szczególności know-how tkactwa ręcznego, jest nadal obecne w Bretanii dzięki pracy i pasji kilku tkaczy jak na przykład w St-Thélo.