PRESQU’ILE DE CROZON W POSZUKIWANIU BRETOŃSKIEJ ATLANTYDY

Version française

La première partie est inspirée par Lila, qui partage son temps entre la Pologne et la France et qui a vécu 15 ans sur la presqu'île de Crozon. Destination-Presqu'île de Crozon au bout du monde, dans le Finistère, là où le paysage est majestueux. Un des plus beaux endroits de France, avec la mer d'Iroise, un des endroits les plus sauvages, avec des ruisseaux sacrés, des plages au sable fin et des eaux turquoises.

A la pointe ouest de la Bretagne, dans le département du Finistère (Finistère = fin de terre, fini stéra entouré par le port de Brest, la baie de Douarnenez et la mer d'Iroise, la Presqu'île de Crozon bénéficie d'une situation géographique unique qui en fait l'un des endroits sauvages les plus connus de Bretagne.

(Finistère = fin de terre, finis terroe, fin de la terre, fin de l'Europe, chose intéressante, la région elle-même est appelée Galice, Espagne, avec un terrain très similaire).

La fin ou peut-être le début ?

La Bretagne au XIXe siècle

Le XIXe siècle est pour la Bretagne une période de développement démographique, il est difficile de nourrir tout le monde, c'est compliqué pour les paysans déjà affectés par la situation. L'industrie textile, qui s'est développée dans la production de tissus de lin et de chanvre, est tombée en déclin du fait de la disparition de la marine à voile et du renforcement du coton. Il ne faut pas oublier que la Bretagne était le centre le plus important de production de lin. Un peu comme la Chine aujourd'hui pour l'industrie textile mondiale. Avec l'ouverture de la ligne de chemin de fer Paris-Nantes-Quimper, inaugurée en 1863, et l'achèvement de la ligne reliant Brest à Paris en 1865, l'émigration bretonne vers la capitale s'intensifie dans la seconde moitié du XIXe siècle. Les arrivées en provenance de la gare Montparnasse se sont déplacées vers le 14e arrondissement de Paris, qui est progressivement devenu le véritable village breton de la ville.

Alors que les Bretons partaient travailler à Paris pour gagner leur pain, l'élite parisienne est venue en Bretagne en quête d'inspiration et ... d'exotisme. Cette zone était assez peu développée aux yeux de bourgeois. Gustave Flaubert (« Mme Bovary ») est l'un des artistes les plus célèbres ayant visité la Bretagne à cette époque. Il a voyagé de long en large avec son ami Maxim du Camp.  La description de leur aventure va s'étendre dans le livre « Par les Champs et par les grèves (voyage en Bretagne) ». Il se compose de douze chapitres, Du Camp a écrit des chapitres pairs et Flaubert impair. Cette grande tournée bretonne les amènera dans la presqu'île de Crozon. Flaubert parle du voyage de Crozon à Landévennec et de la découverte des ruines de l'abbaye ; Maxime du Camp décrit un séjour à Crozon avec des hôtes Renoult, une visite des grottes de Morgat. C'est sur la presqu'île de Crozon (sur la falaise de Saint Matthieu) au bord du rocher que Flaubert devait dire : «"Derrière vous est toute l'Europe, toute l'Asie ; devant vous c'est la mer et toute la mer ».

La ville magique et engloutie d'Y

La statuette du roi Gradlon à cheval se trouve également entre la flèche de la cathédrale Saint-Corentin de Quimper, qui semble regarder et attendre : peut-être que le roi attend la résurrection de la ville engloutie ? Selon une autre légende, lorsque la ville d'Ys sortira des vagues, Brest et Quessant seront endommagées, Quimper aussi. Le roi est-il peut-être prêt à partir ? Près de Ris, il y a un monument incontestable à cet événement, le rocher de Garrec. Celui-ci porte l'empreinte du cheval de Gadlon, gravée dans la pierre lorsqu'il a atteint le sol. Dans le musée des Beaux-Arts de Quimper, vous pouvez vous arrêter devant le tableau d'Everist Luminais, qui a peint cette scène insolite. L'incapacité à défendre Ys contre les inondations a peut-être inspiré les fortifications qui ont presque toujours été construites sur la presqu'île de Crozon. Le plus ancien, de la préhistoire, est Lostmarc’h, composé de deux monticules. Il y a 16 fortifications au totale. Le sentier de fortification est une excellente occasion d'explorer la région, pour connaitre les histoires insolites, mais pas seulement.

Quimper

La statuette du roi Gradlon à cheval se trouve également entre la flèche de la cathédrale Saint-Corentin de Quimper, qui semble regarder et attendre : peut-être que le roi attend la résurrection de la ville engloutie ? Selon une autre légende, lorsque la ville d'Ys sortira des vagues, Brest et Quessant seront endommagées, Quimper aussi. Le roi est-il peut-être prêt à partir ? Près de Ris, il y a un monument incontestable à cet événement, le rocher de Garrec. Celui-ci porte l'empreinte du cheval de Gadlon, gravée dans la pierre lorsqu'il a atteint le sol. Dans le musée des Beaux-Arts de Quimper, vous pouvez vous arrêter devant le tableau d'Everist Luminais, qui a peint cette scène insolite. L'incapacité à défendre Ys contre les inondations a peut-être inspiré les fortifications qui ont presque toujours été construites sur la presqu'île de Crozon. Le plus ancien, de la préhistoire, est Lostmarc’h, composé de deux monticules. Il y a 16 fortifications au totale. Le sentier de fortification est une excellente occasion d'explorer la région, pour connaitre les histoires insolites, mais pas seulement.

Tour Vauban

Nous resterons un peu plus longtemps dans cette plus célèbre tour Vauban*, classée au patrimoine mondial de l'UNESCO, également appelée la Tour d'Or, en raison de sa couleur. Il est situé à Camaret-sur-Mer. Il a été construit sur ordre de Louis XIV, qui à juste titre, comme il s'est avéré assez rapidement, craignait l'invasion d'armées hostiles contre Brest. Sa construction a duré de 1693 à 1696, un an après le début de la construction, il a été attaqué par la flotte anglo-hollandaise. Malgré le travail en cours et grâce à la batterie basse semi-circulaire dans laquelle se trouve imbriquées des meurtrières, la Tour Vauban permit d'écraser la flotte Anglo-hollandaise qui tentait alors de se frayer un chemin pour aller bombarder Brest. La Ville a été défendue et, en reconnaissance, Louis XIV a donné à Carmet-Sur-Mer le titre de "Gardienne du littoral armoricain".

Armorique (Armor/Arvor) est une terre côtière. Contrairement à Argoat qui est défini la Bretagne forestière. Les deux concepts sont souvent utilisés par les entreprises locales pour trouver des noms très régionaux. Ils se référent uniquement à la Basse-Bretagne. La moitié ouest de la région, où l'on parlait breton jusqu'à la Seconde Guerre mondiale.  À l'est en Haute-Bretagne ces deux notions ont peu de sens. Aucun point en Bretagne n'est à plus de 100 km de la côte.

l'île des Capucins

Une autre fortification intéressante se trouve sur l'île des Capucins, difficile à atteindre à pied à Roscanvel. Le nom vient du rocher voisin, qui ressemble à un moine en prière. Vauban a également conçu ces fortifications. L'île est reliée au continent par un magnifique pont construit en 1859 par des ingénieurs militaires dont la signature y figure (G M). Le pont est également construit en pierre de schiste et en granit de Kersanton. Il y avait un wagon qui descendait une pente raide du sommet de la falaise au fort pour l'approvisionnement. Il n'y a pas de toiture aujourd'hui, mais la caserne est relativement bien conservée.

La ville de Morgat

Certes, cela vaut également la peine de s’arrêter à la ville de Morgat, célèbre pour la pêche aux sardines et au thon. Un jour de 1883, un certain Louis Richard, commerçant et entrepreneur ambulant, a eu une vision sur la plage de Morgat : il a vu des baigneurs, des hôtels, des villas ici et là et toujours là ! Station balnéaire ! Pour lui, c'est évident : une grande plage de sable fin, des falaises, des grottes ... À cette époque, il y avait déjà quelques touristes, principalement de Brest, traversant le port dans les trains à vapeur et arrivent sur la presqu'île dimanche.  Le point culminant était la visite des grottes de Morgat. Louis Richard exprime son enthousiasme à Armand Peugeot, dont l'entreprise à l'époque ne produit pas encore la fameuse Peugeot 308 ni même les vélos, mais connaît un grand succès avec les outils de jardin et les ressorts de corset. L'aventure le tente. Ils repartirent tous les deux pour Morgat (il fallait être motivé : 24 heures de train pour Brest !). Armand Peugeot tombe immédiatement sous le charme de ce lieu et prend très vite une décision : banco pour la station balnéaire de Morgat ! L'architecte de la station sera Abel Chabal, un Brestois, assisté de son fils Gaston, qui créera la grande majorité des villas et hôtels de la station. Les premières maisons et le premier hôtel (Hôtel de Morgat) ont été construits en 1885.

Comme vous le savez, l'homme ne vit pas de fortifications ... La plage de l'Ile Vierge à Morgat est considérée comme l'une des plus belles plages d'Europe. Et pour ceux qui aiment marcher, comme la plupart des Bretons, vous pouvez toujours faire une longue promenade le long de la côte bretonne, en suivant le GR34, c'est-à-dire l’ancien chemin de douaniers. Il a été créé en 1791 et a servi à traverser la côte pour garder un œil sur le rivage. Utilisé jusqu'au début du XXe siècle, il a progressivement cessé d'être utilisé. C'est en 1968 que les premières balises blanches et rouges font leur apparition en Bretagne près de Lannion. Actuellement le GR34 parcourt 2 000 km sur toute la côte bretonne, offrant constamment une vue sur mer époustouflante.

L'Île Longue

Pour les espions et ceux qui aiment les secrets, il convient de mentionner l'existence de L'Île Longue, qui est située sur une presqu'île d'une superficie d'environ 150 hectares attachée à la presqu'île de Crozon. Hors de vue, il y a les sous-marins équipés de missiles balistiques de la force océanique stratégique, qui peuvent à tout moment frapper sur l’ordre du chef de l'Etat dans n'importe quel pays menaçant les intérêts vitaux de la France.

*Sébastien Le Prestre Vauban est né en mai 1633 à Saint-Léger-de-Foucheret (Yonne), dans la noblesse bourguignonne, il est décédé le 30 mars 1707 à Paris, à l'âge de 74 ans. En 1653-1703, Vauban participe à 48 sièges, reconstruit 130 forteresses, construit une trentaine de forteresses ex nihilo, et laisse une trentaine de plans mis en œuvre après sa mort. Considérant chaque projet comme unique en raison de son interdépendance avec son contexte, Vauban refuse toujours d'écrire un traité de fortification, ce que le roi demandait tant.

Wersja polska

Część pierwsza inspirowana przez Lilę, która dzieli swój czas pomiędzy Polską a Francją i która przez 15 lat mieszkała na półwyspie Crozon. Destination-Crozon półwysep na końcu świata, w Finistère, gdzie krajobraz jest majestatyczny. Jeden z najpiękniejszych zakątków Francji, z morzem Iroise.Jest to jedno z najdzikszych miejsc, znajdują się tam sakretne potoki, plaże, na których występują drobny piasek i turkusowe wody.

Na zachodnim krańcu Bretanii, w departamecie Finistère ( Finistère = fin de terre, finis terroe otoczeniu portu w Brześciu, zatoki Douarnenez i Morza Iroise) Półwysep de Crozon korzysta z wyjątkowego położenia geograficznego, które czyni go jednym z najbardziej znanych dzikich miejsc w Bretanii.

( Finistère = fin de terre, finis terroe, koniec ziemi, koniec Europy, co ciekawe to sama nazwę nosi region w Galicji w Hiszpanii, z bardzo podobnym ukształtowaniem terenu).

Koniec a może początek ?

Bretania w XIX wieku

XIX wiek to dla Bretanii okres rozwoju demograficznego, trudno jest wyżywić wszystkich,jest cieżko dla i tak już pracujących chłopów. Przemysł włókienniczy, który rozwijał się w zakresie produkcji tkanin lnianych i konopnych, silnie podpadł na skutek zaniku marynarki wojennej oraz wzmocnienia się rozwoju bawełny. Należy pamiętać, że Bretania były najważniejszym ośrodkiem produkcji lnu. Trochę niczym obecne Chiny dla światowego przemysłu włókniczego. Wraz z otwarciem linii kolejowej Paryż-Nantes-Quimper, zainaugurowanej w 1863 roku, i ukończeniem linii łączącej Brześć z Paryżem w 1865 roku, w drugiej połowie XIX wieku nasiliła się emigracja bretońska do stolicy. Przybysze przybywający przez dworzec kolejowy Montparnasse przenieśli się do 14. okręgu Paryża, który stopniowo stał się prawdziwą bretońską wioską w mieście.

W czasie kiedy Bretończycy wyjeżdzali za chlebem do pracy do Paryża, paryska elita przyjeżdzała do Bretanii w poszukiwaniu inspiracji i.... egzotyki. Obszar ten był raczej słabo rozwinęty z mieszczańskiego punktu widzenia. Do jednych z najbardziej sławnych artystów, który odwiedził Bretanie w tym okresie należy Gustave Flaubert (« Pani Bovary » ). Przemierzył on wraz ze swoim przyjacielem Maximem du Camp Bretanie wzdłuż i wszerz. Opis ich przygody zawali w ksiażce « Par les champs et par les grèves (voyage en Bretagne) » Składa się ona z dwunastu rozdziałów, Du Camp napisał parzyste rozdziały, a Flaubert nieparzyste. Ta wielka wycieczka po Bretanii sprowadzi ich na półwysep Corozon.Flaubert opowiada o podróży z Crozon do Landévennec i odkryciu ruin opactwa; Maxime du Camp opisuje pobyt w Crozon u gospodarzy Renoult, wizytę w jaskiniach Morgat. To właśnie na półwyspie Crozon (na klifie Świętego Mateusza )stojąc na brzegu skały Flaubert miał powiedzieć„Poczułem, że miałem za sobą całą Europę i Azję, a przede mną morze, całe morze.; („ Derrière vous est toute l’Europe, toute l’Asie; devant vous c’est la mer et toute la mer.”).

Magiczne zatopione miasto Ys

Być może stojąc na klifie udało im się dojrzeć magiczne i zatopione miasto Ys ? ( Miasto Ys po bretońsku Ker Is). Opowiada o nim jedna z najbardziej znanych legend bretońskich. Oczywiście istnieje dużo różnych wersji tej historii, trochę niczym Atlandyda Bretońska.... Najczęsciej z miastem jest kojarzona zatoka Douarnenez, z której pochodzi wiele legend i miejsc magicznych. Święty biskup Korentyn był świadkiem zatopienia miasta, z którego król Gradlon cudem uciekł, podczas gdy jego córka Dahud i mieszkańcy zginęli tam, ponieważ nie wyrzekli się życia w luksusie i grzechu, który był ich udziałem. Liczne warianty legendy potwierdzają, że Ys nie został zniszczony, ale zatopiony. Sen jego mieszkańców zakończy się w dniu, w którym marynarz zejdzie pod morze, by odpowiedzieć na mszę w zatopionej katedrze, a Ys stanie się nową stolicą Francji, gdyż Par-Is po bretońsku oznacza tylko „Podobny do Is”.

Quimper

Statuetkę króla Gradlona na koniu znajdziemy również pomiędzy iglicą katedry św.Korentyna w Quimper, który wydaje się obserwować i czekać: może król czeka na zmartwychwstanie zatopionego miasta ? Według innej legendy Kiedy miasto Ys wyjdzie z fal, Brest i Quessant zostaną uszkodzone, Quimper również. Król już jest być może gotowy do drogi ? W pobliżu Ris znajduje się niepodważalny pomnik tego wydarzenia, skała Garrec. Ta ostatnia nosi odcisk konia Gadlona, odbity w kamieniu w chwili, gdy dotarł on do ziemi.W muzeum sztuk pięknych w Quimper można zatrzymać się przed przed obrazem Everista Luminais, który to namalował tę niezwyklą scenę. Być może niemożliwość obronienia Ys przed zatopieniem spowodowało, że na półwyspie Crozon praktycznie od zawsze powstały fortyfikacje. Najstarsza, jeszcze z okresu prehistorii jest Lostmarc’h, składający się z dwóch kopców. Wszystkich fortyfikacji jest 16 i dzielą się na lądowe i podziemne. Szlak fortyfikacyjny jest wspaniałą okazją do zwiedzania tematycznego regionu, dla pasjontów historii, ale nie tylko.

Wieża Vauban

Zatrzymamy się trochę dłużej przy tej najsłyniejszej, wpisanej na Lista światowego dziedzictwa UNESCO wieży Vauban*, zwaną również Złota Wieżą, ze względu na kolor, która jest niezwykła ze względu na wyjątkową architekturę. Mieści się ona w Camaret-sur-Mer. Została ona zbudowana na zamówienie Ludwika XIV, który i słusznie jak się dosyć szybko okazało, obawiał się napaści wrogich armii na Brześć. Jej budowa trwała od 1693- 1696, już rok po rozpoczęciu budowy została ona zaatakowana przez flotę anglo-holenderską. Pomimo trwających prac i dzięki półkolistej baterii nie pozwolona do wejścia przeciwnikom. Obroniono Brest, a w podziękowaniu Ludwik XIV nadał Carmet-Sur-Mer tytuł „Strażnika Wybrzeży Armoryki”.

Armoryka ( Armor/ Arvor) to inaczej nadmorska kraina, określająca obszary znajdujące się na wybrzeżu. W przeciwieństwie do Argoat czyli do Bretanii lesistej. Oba pojęcia, tak bardzo wykorzystywane przez lokalne firmy do znajdowania bardzo regionalnych nazw. odnoszą się tylko do Dolnej Bretanii. Na zachodzie regionu, gdzie do II wojny światowej mówiono o Bretonie, na wschodzie w Górnej Bretanii te dwa pojęcia mają niewielkie znaczenie. Żaden punkt lądu w Bretanii nie znajduje się dalej niż 100 km od wybrzeża.

Wysepka Kapucynów

Innym ciekawym fortem jest trudno dostępna wysepka Kapucynów u podnóża klifu w miejscowości Roscanvel. Nazwa pochodzi od pobliskiej skały, która swoim kształtem przypomina modlącego się mnicha. Również te fortyfikację zaprojektował Vauban. Wysepka jest połączona z lądem wspaniałym mostem zbudowanym, w 1859 roku, przez inżynierów wojskowych, których podpis widnieje na niej (G M). Most zbudowany jest również z łupków samej skały i granitu z Kersanton. Kiedyś był tam wagon, który zjeżdżał po stromym zboczu od szczytu klifu do fortu na zapasy. Dziś brakuje dachów, ale baraki są stosunkowo dobrze zachowane.

Miasteczko Morgat

Z pewnościa warte jest również zatrzymania miasteczko Morgat, słynnące z połowów sardynek i tunczyka. Pewnego dnia w 1883 r. niejaki Louis Richard, wędrowny sprzedawca i przedsiębiorca, miał wizję na plaży Morgat: widział kąpiących się, hotele, wille tu i tam i jeszcze tam! Nadmorski kurort! Dla niego to oczywiste: duża plaża z drobnym piaskiem, klify, jaskinie.... W tym czasie było już kilku turystów, głównie z Brześcia, przekraczających port na parowcach i przybywających w niedzielę na półwysep, a punktem kulminacyjnym było zwiedzanie jaskiń Morgatu. Louis Richard wyraził swój entuzjazm Armandowi Peugeot, którego firma w tym czasie nie produkowała jeszcze słynnych peugeot 308 ani nawet rowerów, ale odniosła wielki sukces z narzędziami ogrodowymi i sprężynami do gorsetów. Przygoda go kusi. Oboje wyruszyli ponownie do Morgatu (trzeba było mieć motywację: 24 godziny pociągiem do Brześcia!). Armand Peugeot natychmiast wpada w zaklęcie tego miejsca i bardzo szybko podejmuje decyzję: banco dla nadmorskiego kurortu Morgat! Architektem kurortu będzie Abel Chabal, człowiek z Brześcia, wspomagany przez swojego syna Gastona, który będzie tworzył zdecydowaną większość willi i hoteli w kurorcie. Pierwsze domy i pierwszy hotel (Hôtel de Morgat) zostały wybudowane w 1885 roku.

Jak wiadomo nie samymi fortyfkacjami człowiek żyje... Plaża Ile de Vierge w Morgat jest uznawana za jedną z najpiekniejszych plaż na w Europie. A dla tych co lubią spacerować, tak jak większość Bretończyków zawsze można się wybrać na długi spacer po wybrzeżu bretońskim trzymając się GR34 czyli tzw. ścieżka celników. Została ona utworzona w 1791 roku służyła do przeprawy przez wybrzeże, aby mieć oko na linię brzegową. Używany do początku XX wieku, stopniowo przestał być używany. To właśnie w 1968 roku w Bretanii koło Lannion pojawiły się pierwsze biało-czerwone latarnie.Obecnie GR® 34 biegnie przez 2000 km wzdłuż całego wybrzeża Bretanii, nieustannie oferując zapierające dech w piersiach widoki na morze.

L'Île Longue

A dla szpiegów i lubiących sekrety warto wspomnieć o istnieniu L'Île Longue, która znajduje się na półwyspie o powierzchni około 150 hektarów przyłączonym do półwyspu Crozon. Poza zasięgiem wzroku znajdują się tu cztery łodzie podwodne z pociskami balistycznymi strategicznych sił oceanicznych, które są w stanie w każdej chwili uderzyć na rozkaz głowy państwa w każde państwo zagrażające żywotnym interesom Francji.

*Sébastien Le Prestre Vauban urodził się w maju 1633 roku w Saint-Léger-de-Foucheret (Yonne), w szlachcie burgundzkiej, zmarł 30 marca 1707 roku w Paryżu, w wieku 74 lat. W latach 1653-1703 Vauban brał udział w 48 oblężeniach, przebudował 130 twierdz, zbudował około trzydziestu twierdz ex nihilo i pozostawił około trzydziestu planów, zrealizowanych po jego śmierci.Uznając każdy projekt za wyjątkowy ze względu na jego współzależność z jego kontekstem, Vauban zawsze odmawiał napisania traktatu fortyfikacyjnego, o co tak bardzo prosił król.